Centrum Badań Interdyscyplinarnych i Wydawnictw KANS i Muzeum Miejskie Dom Gerharta Hauptmanna w Jeleniej Górze mają zaszczyt zaprosić na wykład, który odbędzie się w dniu 7 września 2024 r. o godzinie 12:00 w sali multimedialnej DGH, przy ul. Michałowickiej 32 w Jagniątkowie.

Sformułowanie „kultura pamięci” (niem. Erinnerungskultur), które znalazło się w tytule wystąpienia nie jest przypadkowym zestawieniem słów. Zdefiniowane przez Cornelißena sformułowanie obejmuje, oprócz form ahistorycznej czy wręcz antyhistorycznej pamięci zbiorowej, sposoby reprezentacji historii, w tym dyskurs naukowo-historyczny oraz „prywatne” wspomnienia, o ile zostawiły one ślady w przestrzeni publicznej. Jako podmioty tej kultury występują jednostki, grupy społeczne lub wręcz narody i państwa. Erinnerungskultur jest według tej programowej definicji nadrzędną dla wszelkich możliwych form świadomej pamięci wydarzeń historycznych, osobistości i procesów, niezależnie od tego, czy są one natury estetycznej, politycznej czy kognitywnej.

W dyskursie związanym z rozwojem badań nad pamięcią celem Erinnerungskultur jest rozpoznanie sposobów w jaki współczesność postrzega historyczny czas „przeszły dokonany”.

W wielu krajach Europy Zachodniej kultura pamięci stała się synonimem pamięci o Shoah i ofiarach II wojny światowej, zaś państwa byłego bloku wschodniego domagają się upamiętnienia na równych prawach własnych ofiar poniesionych w walce zarówno z narodowym socjalizmem, jak i komunizmem. Krokiem w tym kierunku było ustanowienie przez Parlament Europejski Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, który przypada 23 sierpnia – w rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow.

Dla ziem pojałtańskich – miejsca masowych wysiedleni i migracji, pomysł oparcia kultury pamięci na tym wspólnym doświadczeniu jest szczególnie istotny. Współistnienie na terenach Europy Środkowej czterech kultur zakończyło się w momencie ekspansji narodowego socjalizmu, a po 1945 komunizmu i wyrosłych w oparciu o idee dwudziestolecia „lokalnych” nacjonalizmów.

Profesor Głażewski przedstawi przykłady literatury – bardzo specyficznej i szczególnej formy pamięci, zarówno indywidualnej, jak i zbiorowej. Rola literatury w dyskursie kultury pamięci zostanie omówiona na przykładzie dwóch – skrajnie odmiennych – realizacji tekstowych: W. G. Sebalda (Wojna powietrzna i literatura) oraz Michała Głowińskiego (Czarne sezony).

Książka Głowińskiego traktuje o jego doświadczeniach z czasów okupacyjnego dzieciństwa, ale powstała dopiero, gdy autor był i psychicznie, i pisarsko do niej gotowy – po półwieczu od opisywanych wydarzeń. Wojna powietrzna i literatura jest żarliwą krytyką kultury powojennych Niemiec i jej niezdolności do żałoby. Oskarżenie Sebalda sięga fundamentów oświeceniowego humanizmu i odnosi się do etycznych powinności literatury.

Prof. Jacek Głażewski - historyk literatury, dr hab. nauk humanistycznych, pracownik naukowy Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się badaniem relacji pomiędzy literaturą a myślą polityczną, literaturą i kulturą oświecenia, pamiętnikarstwem XVIII wieku oraz dziejami wolnomularstwa.