Na stronie Centrum Badań Migracyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu opublikowano raport autorstwa Kornela Musiała pt. „Powrót do korzeni: doświadczenia i wyzwania absolwentów powrotników w adaptacji do życia w środowisku rodzinnym na wsi”.

Raport dostępny jest pod adresem: https://www.cebam.pl/_files/ugd/b6ce46_9ec67701bf6845b7a8d279955b9ee3c1.pdf

Badania zostały zrealizowane ze środków przyznanych w rozstrzygnięciu konkursu grantowego „Minigranty Migracyjne CeBaM UAM, 2024”.

Abstrakt:

W raporcie analizowano zjawiska migracji powrotnych absolwentów studiów wyższych do rodzinnych wsi. Projekt miał na celu identyfikacje:
1) czynników wypychających absolwentów studiów wyższych z miasta oraz przyciągających ich na wieś do domu rodzinnego;
2) różnic w kapitale kulturowym i edukacyjnym między absolwentami a ich rodzicami oraz na zrozumieniu, w jaki sposób te różnice wiążą się z doświadczeniami, wartościami, aspiracjami oraz procesem adaptacji po powrocie na wieś po zakończeniu studiów wyższych. Istniejące badania pokazują, że młodzież z obszarów wiejskich coraz częściej podejmuje studia na uczelniach wyższych i nieuprawnione staje się nazywanie jej, za Pierre Bourdieu, „cudakami” w środowisku akademickim. Studia stają się również jednym z celów młodzieży migrującej do ośrodków akademickich, która najczęściej planuje pozostać w mieście na dłużej.

Badania jakościowe zostały przeprowadzone w okresie lipiec-wrzesień 2024 r. przy wykorzystaniu częściowo ustrukturyzowanych wywiadów pogłębionych z uwzględnieniem elementów wywiadu biograficznego. Zastosowano nieprobabilistyczny dobór próby. Autor analizował historie 10 kobiet – absolwentek różnych uczelni poznańskich (Politechnika Poznańska, Uniwersytet Ekonomiczny, Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza oraz Uniwersytet Przyrodniczy), które ukończyły studia w Poznaniu, mieszkały w trakcie studiów poza domem rodzinnym, powróciły na wieś, a ich rodzice lub opiekunowie nie posiadają wykształcenia wyższego. Przeprowadzone badania mają jednak kilka ograniczeń: próba badawcza obejmowała wyłącznie kobiety, wywiady były prowadzone w formie zdalnej, nie uwzględniono perspektywy rodziców oraz innych członków rodziny, a uzyskane wyniki przedstawiają jedynie wycinek rzeczywistości w konkretnym momencie życia absolwentek.

Analiza wyników badań wykazała, że Poznań jako miasto akademickie był naturalnym wyborem dla rozmówczyń, które kierowały się głównie względami praktycznymi (bliska odległość od ich dotychczasowego miejsca zamieszkania). Proces adaptacji do życia w dużym mieście przebiegał w zróżnicowany sposób i zależał od indywidualnych doświadczeń każdej respondentki. W początkowym okresie, część rozmówczyń zmagała się z trudnościami wynikającymi z konieczności odnalezienia się w zupełnie nowym środowisku. Habitus rodzinny absolwentek opierał się przede wszystkim na wartościach, takich jak: silne więzi rodzinne, religia, etos pracy, znaczenie wykształcenia, przywiązanie do tradycji oraz uczestnictwo w życiu społeczności. Powrót na wieś był dla większości osób świadomym wyborem lub strategią życiową, a nie planem awaryjnym czy też koniecznością. Istotnym czynnikiem wpływającym na tę decyzję były silne więzi rodzinne, chęć odpoczynku od miejskiego stylu życia oraz kwestie ekonomiczne. Respondentki, które zdobyły nowe umiejętności i kapitał kulturowy w trakcie studiów, zaczęły pełnić nowe role w swoich środowiskach – edukatorek, promotorek innowacji oraz
osób wspierających społeczność lokalną. Z drugiej strony zaobserwowano również przypadki, w których absolwentki, aby uniknąć potencjalnych napięć i konfliktów, stosowały strategię unikania rozmów na tematy światopoglądowe.

Słowa kluczowe: migracje wewnętrzne, absolwenci studiów wyższych, powrotnicy, migracja ze wsi do miasta, migracja z miasta na wieś, studia w Poznaniu.